Мақалалар

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ҮДЕРІСІНЕ МҰҒАЛІМНІҢ КӨЗҚАРАСЫ Қазіргі Қазақстанда әлемдік білім беру кеңістігіне бағытталған жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Бұл процесс педагогикалық теория мен практикадағы елеулі өзгерістермен қатар жүреді. Мен,он жылдық өтілі бар педагогқа осы мақалада өзгерістер идеясы пайда болған себептерге өз көзқарасыммен бөліскім келеді. Біздің өміріміздің кез-келген саласында сапалы өзгерістер, сонымен қатар білім беруде мұғалімнің оқу процесінде өз орны мен рөліне деген жаңа көзқарасын қалыптастырмай-ақ мүмкін емес. Білім берудің жаңартылған мазмұны мен технологиясындағы жаңа мақсаттар мен міндеттерді, құзыреттілік-бағдарлы тәсілді ескере отырып бағалаудың жаңа формаларын ұғынусыз, біз, мұғалімдеріміз, біз мұны іс жүзінде жасау мүмкін емес.

Сондықтан педагогке жалпы орта білім берудің жаңартылған МЖМБС әдістемесі мен мазмұнын қабылдауға, Білім беру процесін бағдарламалық және әдістемелік қамтамасыз етуді өзгертуге, педагогикалық қызметтің мақсаттары мен тәсілдерін өзгертуге дайын болуы қажет. Әріптестеріммен қарым-қатынас жасай отырып, мен бүгінгі таңда әр педагогтің және мені де сұрақтар қызықтырады деген қорытындыға келдім.: Жаңартылған білім беру мазмұнының және қазіргі қолданыстағы білім беру мазмұнының айырмашылығы неде? - Мектепте білім беру үдерісін ұйымдастыру тәсілдері өзгереді ме? - "Нәтижеге бағытталған білім" ұғымы нені білдіреді? - Мұғалім білім берудің жаңартылған мазмұнына қандай бағытта және қалай дайындалуы керек?

Қазіргі уақытта біз оқу үрдісін технологияландыру туралы, қандай да бір педагогикалық инновациялық технологияларды енгізудің артықшылықтары туралы көп айтамыз. Біз оларды игереміз, оқу үрдісінде пайдаланамыз, белгілі бір нәтиже аламыз,бірақ проблемалар өте көп. Және Біз оқушылардың мотивациясын қалай арттыруға болады? Мектепте тұлғаның адамгершілік-рухани қасиеттерін: өзін-өзі тану, өзін-өзі анықтау және өзін-өзі жүзеге асыруды дамытуды ынталандыратын адамгершілік білім беру ортасын құруға не ықпал етеді? Білім беру жүйесіндегі әлемдік дамудың негізгі үрдістері: - қоғамның даму қарқынын жеделдету; - постиндустриалды, ақпараттық қоғамға көшу, мәдениетаралық өзара іс-қимыл ауқымын кеңейту; - халықаралық ынтымақтастық нәтижесінде шешілуі мүмкін жаһандық проблемалардың туындауы мен өсуі; - қоғамды демократияландыру;

- экономиканың серпінді дамуы, бәсекелестіктің өсуі; - адам капиталы мәнінің өсуі. Біздің дамушы республикамыз өзі туралы халықаралық деңгейде сенімді мәлімдеген сайын осы үрдістердің ықпалынан тыс қалмауы мүмкін. Біздің қоғамның өзекті мәселелерінің бірі өзгермелі әлеуметтік және экономикалық жағдайларда өмір сүруге ғана емес, сондай-ақ қазіргі ақиқатқа белсенді түрде ықпал етуге дайын бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Осыған байланысты біз Мұғалімдер қоғамның тапсырысын орындай отырып, мектеп қабырғасында бітірушіні креативтілік, әлеуметтік жауапкершілік, дамыған интеллектке ие болу, кәсіби сауаттылықтың жоғары деңгейі, танымдық қызметтің тұрақты уәждемесі сияқты қасиеттерді жинаумен дайындау керек.

Білім беру мазмұнын жаңартуға көшу білім беруге құзыреттілік тәсіл шеңберінде жұмысқа жаңа талаптар қояды, педагогтарды Денсаулық сақтау технологияларымен қамтамасыз ету, білім беру үдерісін дараландыру жағдайында жұмыс істеуге дайындығын қалыптастыру. Білім беру құрылымын жаңарту оқытудың дәстүрлі репродуктивті стилін еңсеруден және оқушылардың танымдық белсенділігі мен ойлау дербестігін қамтамасыз ететін білім берудің жаңа дамытушылық, конструктивтік моделіне көшуден тұрады.

Қарауға ұсынылатын білім беруді жаңарту бағдарламасы оқыту белсенді болуы тиіс, құрылған коллаборативті орта жағдайында өткізілуі тиіс, оқытуды саралау жүзеге асырылуы тиіс, жүзеге асыру процесінде пәнаралық байланыстар іске асырылуы тиіс деп болжайды. Жоғарыда аталғандардан басқа АКТ-ны пайдалану, диалогтық оқыту, зерттеу әдістері мен оқушылардың қажеттіліктеріне дер кезінде ден қою міндетті болып табылады. Сонымен, жоғарыда айтылғандардың ішінен жаңартылған білім беру мазмұны бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін мұғалімнен не талап етіледі ? Бұл шеберлік:

- нәтижеге қол жеткізу үшін оқу мақсаттарын қалыптастыру; - оқу материалын меңгеруді ұйымдастыру бойынша оқу үдерісін құру; - оқу мақсаттарына сәйкес оқу материалдарын дайындау; - оқу үдерісі үшін ақпараттық ортаның әлеуетін пайдалану ; -оқушылардың тұлғалық-әрекеттік бағыттағы озық дамуы үшін жағдай жасау ; - психологиялық жайлылық пен қолдау атмосферасын құру; - оқушыларды өздігінен білім алуға, өзін-өзі анықтауға және өзін-өзі іске асыруға дайындау; - қойылған мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған ағымдағы нәтижелерді бағалау. Жаңартылған мазмұн аясында Педагог бірқатар құзыреттіліктердің жоғары деңгейіне ие болуға міндетті:

Арнайы біліктілік-өз кәсіби қызметімен жоғары деңгейде айналысу және өзінің әрі қарай кәсіби дамуын жобалау қабілеті; Әлеуметтік құзыреттілік-бірлескен (ұжымдық, топтық) кәсіби қызметпен айналысу, кәсіпте қабылданған кәсіби қарым-қатынас тәсілдерін пайдалану және ынтымақтасу қабілеті; Білім беру құзыреттілігі-кәсіби білімді, іскерлікті және дағдыларды меңгеруге қызығушылық, білім беру қызметінде мақсат қою, білім беру қызметінде субъектілік пен креативтілікті дамыту мотивациясы, педагогикалық және әлеуметтік психология негіздерін қолдану қабілеті. Ал жаңа бағдарлама аясында заманауи оқушы қандай болуы керек? - білім берудің жеке траекториясын құру мүмкіндігін пайдалану;);

өз іскерлігін, тәсілдерін, тәсілдерін меңгеру ; - оқу жағдайларын шешу үшін білімді, білік пен дағдыны және бар ақпаратты пайдалану .Өз мүддесі мен қоғам мүддесі үшін өзін-өзі белсендіруге дайын, қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, білімді, шығармашыл, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру және дамыту. Берілген мақсатқа сәйкес білім берудің күтілетін нәтижелері түлектің келесі негізгі құзыреттіліктері түрінде анықталған:құндылық-бағдарлы құзыреттілік-оқушының әртүрлі өмірлік жағдайларда шешім қабылдау қабілеті. Ең бастысы-өз Отанының патриоты болу.Мәдениеттанулық құзыреттілік-жалпыадамзаттық мәдениет пен ұлттық ерекшеліктердің жетістіктері негізінде таным мен іс-әрекет тәжірибесіне ие болу, өз халқының мәдениеті мен мәдени

әлемнің алуан түрлілігі; Рухани келісім мен толеранттылық идеяларына адал болу.Оқу-танымдық құзыреттілік-оқушының өзіндік оқу-танымдық және зерттеу қызметін қамтамасыз ететін. Коммуникативтік құзыреттілік ана және басқа тілдерді меңгеруді, қазақ тілінде мемлекеттік тілде, ұлтаралық қарым-қатынас тілінде-орыс, шет тілдерінде қарым-қатынас дағдыларын меңгеруді көздейді.Мен бастауыш сынып мұғалімі ретінде білім берудің бастауыш сатысына қаншалықты жаңартылатыны қызық болды. Осыған байланысты білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында мектепке дейінгі білім беру мен тәрбиелеу деңгейі ерекше маңызға ие болып отыр. 5 жастағы балаларды мектепалды даярлау бастауыш мектепте оқыту үшін балалардың даярлық сапасының басты шарты ретінде психологиялық, педагогикалық, физикалық, физиологиялық талаптарды ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс.Жалпы орта білім берудің 1 сатысы (1-4 сыныптар).Оқуды бастау жасы-6 жыл.

Оқыту ұзақтығы-4 жыл,1 сатының негізгі мақсаты-білім алушының жеке тұлғасын ашу және олардың өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндіктерін алу, қоршаған болмысы туралы білімді ұғыну, оқуға деген ықыласы мен іскерлігін қалыптастыру, яғни оқытудың келесі сатыларына қажетті шынайы танымдық уәждеме жасау, бастауыш сынып оқушыларының біртұтас оқу қызметін қалыптастыру.Баланың жеке тұлғасының қалыптасуын, оның қабілеттерінің тұтас дамуын қамтамасыз ету. Бастауыш мектепте оқу іс-әрекетін ұйымдастыру, оқу, жазу, есеп дағдыларын үйрету, шығармашылық ойлау элементтерін меңгеру, жеке гигиена және денсаулық сақтау негіздері. Оқушылардың күтілетін нәтижелеріне қол жеткізуді бағалау жүйесін өзгертуге көп көңіл бөлінеді. Бағалау келесі қағидаттарға сәйкес болуы тиіс:

Жүйелілік Реттілігі Объективтілік Ашықтық Анықтығы- Ол бағалаудың екі желісінің қатар дамуын болжайды: (формативті және жиынтық бағалау).Нәтижеге бағытталған білім беру моделіндегі оқу жетістіктерін бағалау сабақ және тоқсанның қорытынды жұмысы үшін оқыту нәтижелері бойынша бағалау тәсілдерін көздейді. Біздің алдымызда-мұғалімдер өздерін қазіргі әлемде бейімдеп, жүзеге асыра алатын оқушыларды тәрбиелеу мен оқытудың маңызды міндеті тұр. Егер мұғалім тез өзгеретін әлем жағдайларына өзі дайын болмаса, бұл міндетке қол жеткізу мүмкін емес. Мен үшін қазір мынадай сұрақ тұр: "шабуылға" қалай дайындалу керек? Мен мұны істей аламын ба? Өйткені маған үлкен жауапкершілік жүктеледі!

Мен өзімнің даярлығымды жаңартылған бағдарламамен танысудан бастадым. Бағдарламаны зерделеп, жаңартылған бағдарламаға көшу барлық білім беру жүйесін жаңартуды талап ететінін атап өтті. Мұндай ауысуды жүзеге асыру үшін өз-өзінен, яғни мұғалімнен өзгерістерді бастау керек. Менің түсінігімде мұғалім-бұл Жаратушы. Зергер мамандығы қаншалықты күрделі екені бәріне белгілі. Оның жұмысының күрделілігі-алмазға қырлар салу. Ал мұғалім-зергер, оған қарағанда, педагогтың қолында баға жетпес қазына-бала. Бұл кәсіптерді біріктіретін жұмыстың нәтижесі: зергерде — көп қырлы алмаз, ал мұғалімде — жан-жақты дамыған тұлға. Бұл қандай қырлар көп жағдайда мұғалімнің құзыреттілігіне байланысты. Мен "білім шыңдарын" бағындыруда "алғашқы сенімді қадамдардың бірі бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған орта білім мазмұнын жаңарту бағдарламасы бойынша біліктілікті арттыру курстарынан өту болды. Менің ойымша, аталған курстардың негізгі міндеті — қазақстандық мұғалімдерге көмектесу

өзін-өзі уәжделген, ынталы, сенімді, сыни ойлауы дамыған, орыс, қазақ және ағылшын тілдерінде еркін сөйлесе алатын және сандық технологияларда құзыреттілік танытатын жауапты оқушылар. Мен сабақта алған білімдерін қолдана отырып, үнемі мұғалім мен бала қатысатын жаңа бағдарлама іздейді. Бұл менің ойымша, баламен қарым-қатынастан және жұмыстан қанағаттанушылық пен қуаныш әкеледі. Мен мұғалім ретінде ол бір жыл мектепте жұмыс істейді көремін білім саласындағы өзгерістер. Жаңартылған бағдарлама бойынша оқу процесінде балалар ұсынылған тапсырмаларға шығармашылықпен қарауға, креативті ойлауға, олардың алдына қойылған міндеттердің стандартты емес шешімін табуға мүмкіндіктері бар. Мұғалім баланың не туралы ойлайтынын түсінуі мүмкін. Жұмыстың жаңа формалары мен әдістері пайда болды, бұл топтық жұмыс, жұппен және т. б. жұмыс.

Балаларды мектептегі оқыту нәтижелері бізден ,педагогтардан, әрбір оқушының күтілетін оқу нәтижелеріне қол жеткізудегі жетістіктерін жан-жақты және объективті бағалауды, оның оқуға деген көзқарасын және жалпы тұлғаның даму динамикасын талап етеді, бірақ оқытудың жаңа тәсілдерін енгізу мен оқыту әдістемесінің үздік тәжірибесін көрсете отырып, білім беру мазмұнын жаңарту дәстүрлі оң тәжірибені де ескеруі тиіс. Оқытудың дәстүрлі және инновациялық әдістерін синтездеу оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіретін сабақ өткізу формаларын алуан түрлілікке мүмкіндік береді.Жалпы алғанда, қазақстандық жалпы орта білім беру деңгейі мемлекеттің даму міндеттеріне сәйкес келуі және оның қазіргі әлемде бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуі тиіс.Қорытындылай келе, мен "білім шыңдарын" бағындыру бойынша Қазақстан үшін — тұрақтылық пен өркендеу, мектеп үшін — талантты және табысты мұғалімдер мен оқушылар үшін, ал өзім үшін-өз қолымнан келетіндер үшін "орта білім мазмұнын жаңарту" атты оңай емес еңбектен тілек білдіргім келеді.